Efekt byczego bicza w logistyce i metody jego zapobiegania

W ujęciu logistycznym efekt byczego bicza (bullwhip effect) to zjawisko polegające na niemożliwości dokładnego oszacowania popytu ze strony poszczególnych uczestników łańcucha dostaw przy wahaniach wielkości zamówień.

Efekt ten powstaje, gdy uczestnicy łańcucha dostaw zamiast popytu konsumenta biorą pod uwagę popyt partnera w łańcuchu (na który mogą mieć wpływ np. zapasy bezpieczeństwa lub oferty specjalne). Następstwem zniekształconych oszacowań jest powiększanie zaopatrzenia w kolejnych ogniwach łańcucha, co negatywnie wpływa na równowagę zapasów.

Kiedy powstaje efekt byczego bicza i jakie są jego konsekwencje?

Zgodnie z koncepcją postrzegany popyt deformuje się w miarę oddalania od konsumenta końcowego. Rozpatrzmy to na przykładzie: dzienny popyt na produkt X wynosi 100 sztuk, ale pewnego dnia klienci zamawiają aż 200 sztuk tego produktu. Pod wpływem efektu byczego bicza łańcuch dostaw zareaguje następująco:

• Popyt na produkt X w przykładowym sklepie wynosi 100 sztuk. Sklep utrzymuje stan zasobów na poziomie 200 sztuk, na który składa się: 100 sztuk na zaspokojenie normalnego zapotrzebowania i dodatkowe 100 sztuk zapasu zabezpieczającego. W pewnym momencie występuje nagły wzrost popytu o 100 sztuk (łącznie wynosi on więc 200 sztuk). Aby zaspokoić oczekiwania klientów, sklep sięga po rezerwę towaru, po czym zamawia od dystrybutora 300 sztuk produktu: 200 na pokrycie nowego zapotrzebowania oraz 100 na uzupełnienie nieoczekiwanie wyczerpanego zapasu zabezpieczającego.
• Otrzymawszy od detalisty zamówienie na 300 sztuk, dystrybutor również sięga po swój zapas magazynowy, aby zaspokoić dodatkowy popyt (200 sztuk zamiast tradycyjnych 100). Po odnotowaniu wzrostu zapotrzebowania dystrybutor zamawia od producenta 400 sztuk produktu (o 100 więcej, aby uzupełnić zapasy bezpieczeństwa).
• Aby zaspokoić popyt o wielkości 400 sztuk, producent także stanął przed koniecznością skorzystania z własnych zasobów rezerwowych. Wychodząc z założenia, że wzrosła konsumpcja oferowanych przez niego produktów, zaczyna produkować większe partie towaru.

Na każdym etapie łańcucha dostaw występuje wzrost różnicy między rzeczywistym a postrzeganym popytem. W rozpatrywanym przykładzie mamy do czynienia z zaburzeniem równowagi w łańcuchu dostaw z racji nieuwzględnienia zapasów bezpieczeństwa poszczególnych ogniw jako części popytu, co prowadzi do:

• Niepotrzebnego wzrostu nakładów inwestycyjnych, zarówno kosztów magazynowania, jak i wydatków na logistykę.
• Takie zaburzenie równowagi może paradoksalnie doprowadzić też do braku zapasów w magazynie. Dzieje się tak zazwyczaj przy próbie złagodzenia efektu byczego bicza po stwierdzeniu nadmiaru zapasu lub przy wystąpieniu odwróconego efektu byczego bicza pod wpływem negatywnych wahań.
• Zakłócenia równowagi mogą dać producentowi impuls do zwiększenia produkcji, co może wywołać negatywny skutek w postaci nadpodaży produktu i spadków cen wymuszonych koniecznością redukcji nadmiernych zapasów.

Wahania pod wpływem efektu byczego bicza przedstawiono na ilustracji:

Przyczyny powstania efektu byczego bicza w logistyce

Efekt byczego bicza w logistyce pojawia się wskutek problemów z określeniem rzeczywistego popytu na produkty oferowane przez poszczególne ogniwa łańcucha dostaw. W rezultacie przy zakupie materiałów firmy opierają się na zniekształconych lub nieprawidłowo zinterpretowanych danych.

Najczęstsze problemy wzmacniające efekt byczego bicza:

• Brak strategicznej wizji przy planowaniu łańcucha dostaw.
• Brak procesów, narzędzi i systemów informatycznych poprawiających współpracę między ogniwami.
• Trudności w wewnętrznym i zewnętrznym przepływie informacji wynikającym ze sposobu prowadzenia działalności i charakteru środowiska pracy.

Zanim przejdziemy do omówienia strategii łagodzących efekt byczego bicza, należy podkreślić, że kwestie te wymagają kompleksowego podejścia i długofalowych działań.

Kilka sposobów na zmniejszenie efektu byczego bicza w logistyce

Aby skutecznie poradzić sobie z efektem byczego bicza, należy zwiększyć dokładność prognozowania sprzedaży. Poniżej przedstawiamy kilka sprawdzonych sposobów na ograniczenie negatywnych skutków efektu byczego bicza w logistyce:

1. Wprowadź systemy informacyjne niezbędne do płynnego planowania logistycznego

Integracja poszczególnych programów logistycznych pozwala ustanowić system przekrojowej informacji poprawiający widoczność danych i prognozę sprzedaży u wszystkich zainteresowanych podmiotów. Złożoność charakteryzująca wielokanałowe środowisko logistyczne sprzyja powstawaniu coraz to nowych rozwiązań poprawiających płynność wymiany danych w całym łańcuchu.

Przykładowo – instalacja oprogramowania do zarządzania magazynem umożliwia większą kontrolę nad zapasami niż sam system ERP (Enterprise Resource Planning). Możliwe jest również wdrożenie funkcji ułatwiających zarządzanie zapasami oraz rejestrowanie wahań rzeczywistego popytu w sklepach fizycznych. W systemie Easy WMS firmy Mecalux funkcję tę pełni moduł Store Fulfillment bezpośrednio komunikujący się z magazynowym systemem informatycznym (WMS).

2. Uświadom swoich pracowników, że ograniczenie negatywnych skutków efektu byczego bicza zależy w dużym stopniu od ich współpracy

Wprawdzie stosowane narzędzia i systemy informatyczne pozwalają w pewnym stopniu usprawnić funkcjonowanie niektórych obszarów firmy, ale tylko udana współpraca między nimi gwarantuje sukces. Praca w systemie rozproszonym, w którym każdy dział „broni” dostępu do swoich danych, nie jest efektywna dla działalności przedsiębiorstwa. Dział handlowy powinien ułatwiać przepływ informacji na temat sprzedaży, a nie go blokować.

Planowanie zapasów zorientowane na konsumenta – zamiast na nabywcę – jest wyjątkowo korzystne dla firmy, gdyż to właśnie końcowy odbiorca produktu kształtuje realną wielkość popytu.

Przykładowo dla detalisty konsument i nabywca to jedna i ta sama osoba, ale w miarę przesuwania się w górę łańcucha dostaw relacje między podmiotami wyglądają inaczej: dla producenta nabywcą jest dystrybutor, który nie będzie użytkownikiem wytworzonego produktu. Zorientowanie strategii na popyt konsumenta końcowego ma zasadnicze znaczenie dla złagodzenia efektu byczego bicza, ponieważ pozwala uniknąć zafałszowania danych przez uwzględnianie zbyt dużych zapasów bezpieczeństwa.

3. Zacieśnij współpracę między ogniwami łańcucha dostaw

W naszym artykule poświęconym zagadnieniu Lean logistics przedstawiliśmy wady utrzymywania nadmiernych zapasów – to jedna z głównych przyczyn utraty efektywności operacyjnej.

Koordynacja współpracy między poszczególnymi ogniwami łańcucha dostaw jest szczególnie istotna dla złagodzenia efektu byczego bicza, a przede wszystkim dla jego całkowitego uniknięcia. W tym celu należy:

1. Do kryteriów doboru dostawców dodać wymóg udostępniania danych i określić ramy prawne dla tego rodzaju umów. Twoi dostawcy powinni być gotowi do wdrożenia wspólnej strategii zarządzania łańcuchem dostaw, co pozwoli skorzystać z efektu synergii.

2. Zweryfikować wiarygodność pozyskanych danych – w tym celu warto skorzystać z modułu Supply Chain Analytics Software, który gromadzi wyczerpującą historię w zakresie stanów magazynowych i przepływu towaru.

3. Ustanowić procedury i wyznaczyć zespoły do kontroli nowo przyjmowanych informacji – choć możliwe jest ustawienie w systemie WMS alarmów ostrzegających o wystąpieniu anomalii, zawsze lepiej dysponować zespołem czuwającym nad poprawnym działaniem systemu.

Magazyn w obliczu efektu byczego bicza

Magazyn może również odczuć negatywne skutki spowodowane efektem byczego bicza. Niekontrolowany wzrost zapasów może stanowić zagrożenie dla pojemności magazynu i znacznie utrudnić zarządzanie obiektem.

Korzyści płynące ze stosowania systemów WMS do zarządzania magazynem:

1. Wprowadzenie podejścia adaptacyjnego zamiast reaktywnego w pracy magazynu

Podejście adaptacyjne pozwala skuteczniej radzić sobie z nieoczekiwanymi zmianami, ponieważ opiera się na poprzednich doświadczeniach i podsuwa rozwiązania opracowane na podstawie danych zgromadzonych przez oprogramowanie. Z kolei przy podejściu reaktywnym – wobec braku takich danych – odpowiedź na nieprzewidziane sytuacje można wypracować wyłącznie na podstawie obserwacji rynku, co niestety oznacza mniejszą trafność podejmowanych decyzji.

2. Usprawnienie wymiany danych z pozostałymi ogniwami łańcucha dostaw

Dostępnych jest kilka przydatnych w tym zakresie modułów do Easy WMS. Między innymi:

• Moduł dla e-commerce: pozwala dostosować pracę magazynu do wymogów sklepów internetowych — realizacja zamówień na niewielką liczbę sztuk, krótkie terminy dostawy, aktualizacja statusu zamówień oraz możliwość identyfikowalności towarów — przy uwzględnieniu prognozy popytu.
• Moduł Multi Carrier Shipping Software: usprawnia współpracę z największymi firmami przewozowymi, dając dostęp do ich systemów kodowania i etykietowania.
• Moduł WMS do zarządzania produkcją: umożliwia kompleksowe zarządzanie procesem produkcyjnym, pozwalając na bieżąco śledzić stan zużycia surowców i półproduktów oraz status wytworzenia wyrobów gotowych.

Oprogramowanie niezbędne do zarządzania logistyką i łańcuchem dostaw bez niepożądanego efektu byczego bicza

System Easy WMS daje szerokie możliwości usprawnienia procesów nie tylko w magazynie, ale na każdym etapie łańcucha dostaw. Przekonaj się, w jaki sposób poszczególne moduły i funkcje pomagają złagodzić efekt byczego bicza. Skontaktuj się z nami, a przygotujemy spersonalizowaną prezentację z uwzględnieniem Twoich indywidualnych potrzeb. Jeżeli wolisz wszystko sprawdzić samodzielnie, możesz pobrać darmową wersję demo Easy WMS firmy Mecalux, klikając tutaj.