Przemysł 5.0 – człowiek, ekologia, stabilność

Przemysł 5.0, nazywany też piątą rewolucją przemysłową, to nowa ścieżka rozwoju wytyczona przez Komisję Europejską. Chodzi m.in. o wspieranie działań ukierunkowanych na osiągnięcie pewnych celów technicznych i ekonomicznych, jak np. wzrost produkcji czy wydajności. Równie ważne jest poszukiwanie rozwiązań w celu poprawy dobrostanu pracowników, ochrony środowiska oraz uodpornienia łańcucha dostaw na ewentualne sytuacje kryzysowe.

Definicja i założenia przemysłu 5.0

Promowana przez Komisję Europejską koncepcja stanowi w pewnym sensie uzupełnienie filozofii przemysłu 4.0. To nowe podejście zakłada rozwój przemysłu w kierunku modelu produkcji nastawionego nie tylko na innowacje technologiczne i wzrost gospodarczy, ale także na odpowiedzialne praktyki w zakresie ekologii. Poza tym kładzie też nacisk na strategie wzmacniające odporność łańcucha dostaw na ewentualne zagrożenia i kryzysy, jak miało to miejsce np. w przypadku pandemii koronawirusa.

Podstawowe założenia przemysłu 5.0 ujęto w raporcie Industry 5.0 – Towards a sustainable, human centric and resilient European industry, który powstał jako owoc dwóch debat toczonych podczas wirtualnych warsztatów w 2020 roku. W spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele instytutów badawczo-rozwojowych i agencji finansujących z całej Europy. Wszyscy zgodzili się co do konieczności szerszego uwzględnienia priorytetów społecznych i środowiskowych Unii Europejskiej w dziedzinie innowacji technologicznych poprzez zmianę podejścia ze skupionego przede wszystkim na technologii na bardziej systemowe.

Różnice między przemysłem 4.0 a 5.0

Przemysł 5.0 nie jest ani rozwinięciem, ani tym bardziej alternatywą dla koncepcji przemysłu 4.0. Można go traktować jako pewnego rodzaju korektę kursu obranego przez przemysł 4.0. Zdaniem Komisji Europejskiej czwarta rewolucja przemysłowa koncentrowała się przede wszystkim na cyfryzacji procesów i zastosowaniu sztucznej inteligencji w celu podniesienia wydajności, zaniedbując rolę pracowników produkcji czy transformację w kierunku bardziej zrównoważonego łańcucha dostaw.

W koncepcji przemysłu 5.0 czynnik ludzki odzyskuje należne mu miejsce w centrum procesu produkcyjnego. Zgodnie z tym podejściem to technologia powinna służyć człowiekowi, a nie odwrotnie, w związku z czym należy dążyć do zapewnienia pełnej współpracy ludzi z maszynami. Innymi słowy, podczas gdy przemysł 4.0 opiera się w głównej mierze na komunikacji maszyn z systemami informatycznymi, przemysł 5.0 poszukuje rozwiązań umożliwiających harmonijne i synergiczne połączenie pracy ludzi i urządzeń.

Charakterystyka przemysłu 5.0

Model wzrostu i rozwoju w przemyśle 5.0 opiera się na trzech zasadniczych filarach:

• Ekologia. Rozwój systemów produkcyjnych opartych na odnawialnych źródłach energii jest jednym z postulatów przemysłu 5.0. Komisja Europejska wskazuje w swoim raporcie, że zmniejszenie emisji dwutlenku węgla o 55% do 2030 roku wymaga zrównoważonego przemysłu. Z tego powodu zaleca opracowywanie procesów, które umożliwiają ponowne wykorzystanie i recykling zasobów naturalnych, zmniejszenie ilości odpadów i ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko.
• Człowiek. Przemysł 5.0 stawia człowieka w centrum procesu produkcyjnego. Przesłanie jest jasne: zamiast pytać, co możemy zrobić przy użyciu nowoczesnej technologii, powinniśmy zastanowić się, co technologia może zrobić dla nas. Ponadto korzystanie z technologii nie może naruszać podstawowych praw pracowników, takich jak prawo do poszanowania prywatności, niezależności i godności ludzkiej.
• Odporność na kryzys. Filar ten nabrał kluczowego znaczenia po wybuchu pandemii COVID-19. Komisja Europejska zwraca w swoim raporcie uwagę, że przemysł jest podatny na rozmaite zawirowania geopolityczne i katastrofy naturalne. W związku z tym koniecznie należy go na nie uodpornić.

Przemysł 5.0, opierający się na trzech filarach – ekologii, bardziej ludzkiego podejścia i odporności na kryzysy – ma skutecznie radzić sobie z zakłóceniami w łańcuchach dostaw i wszelkimi wyzwaniami, wykorzystując w tym celu technologię.

Technologie umożliwiające realizację założeń przemysłu 5.0

Komisja Europejska wyróżnia sześć podstawowych kategorii rozwiązań technologicznych istotnych z punktu widzenia przemysłu 5.0:

• 1) Współdziałanie ludzi z maszynami.
• 2) Bioinspirowane urządzenia oraz inteligentne materiały.
• 3) Cyfrowe bliźniaki i symulacja.
• 4) Transmisja, przechowywanie i analiza.
• 5) Sztuczna inteligencja (SI).
• 6) Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii, magazynowanie energii i niezależność od zewnętrznych dostaw.

To kluczowe rozwiązania mające pomóc w osiągnięciu celów przemysłu 5.0. Na przykład analityka predykcyjna dostarcza narzędzi wzmacniających odporność branży na nieprzewidziane sytuacje, takie jak zmiany pogody lub wahania popytu.

W zakładach produkcyjnych i obiektach logistycznych coraz częściej z powodzeniem wykorzystuje się coboty (roboty współpracujące), czyli maszyny wspomagające ludzi przy realizacji najcięższych, niebezpiecznych czy powtarzalnych prac. Pokazuje to, że maszyny i ludzie mogą harmonijnie współpracować, wzajemnie się uzupełniając.

Przemysł 5.0 – spojrzenie w przyszłość

Przemysł 5.0 to ciągle mało rozpowszechniony pogląd na sektor produkcyjny. Przedsiębiorstwa nadal koncentrują się na usprawnianiu przemysłu 4.0 przy użyciu dostępnych technologii. Mimo to warto spojrzeć w przyszłość i promować rozwiązania nastawione na człowieka, ekologię i stabilność działalności.

Przemysł 5.0 przyniesie korzyści dla pracowników, przedsiębiorców i środowiska. Zmiana aktualnego podejścia pozwoli nie tylko zwiększyć wydajność produkcji, ale też racjonalniej wykorzystać dostępne zasoby naturalne i zapewnić lepsze warunki pracy.