Centrum logistyczne – kluczowy element łańcucha dostaw

Centra logistyczne stanowią nieodłączny element coraz bardziej złożonego łańcucha dostaw. Transformacja logistyczna dokonana w ostatnich latach zaowocowała powstaniem rozległych centrów logistycznych położonych w pobliżu dużych miast, w których poszczególni operatorzy współdzielą przestrzeń magazynową, mając na celu wypracowanie synergii, zwiększenie produktywności i ograniczenie kosztów. Takie obszary zlokalizowane w sąsiedztwie stref ekonomicznych czy dzielnic przemysłowych zostały zaprojektowane, aby skoncentrować działalność logistyczną i transportową.

Centrum logistyczne (ang. fulfillment center) można by porównać do centrum dystrybucyjnego. Jest to przestrzeń, którą dana firma przeznacza na magazynowanie, przygotowywanie i dystrybucję swoich produktów. Innymi słowy, jest to zmodernizowany magazyn przystosowany do realizacji szerszego zakresu funkcji takich jak przyjęcie, transport wewnętrzny, magazynowanie, przygotowywanie i dystrybucja towaru. 

W niniejszym artykule omówimy szczegółowo obie definicje centrum logistycznego, powiązane funkcje i poszczególne rodzaje takich obiektów. 

Centrum logistyczne jako obszar działalności logistycznej

Centrum działalności logistycznej to obszar, na którym prowadzona jest działalność gospodarcza i który został specjalnie zaprojektowany z myślą o realizacji prac logistycznych. Generalnie tego rodzaju obiekty znajdują się w pobliżu węzłów komunikacyjnych, aby ułatwić transport ładunków. 

Powstanie dużych centrów jest owocem transformacji łańcucha dostaw dokonanej w ciągu ostatnich dziesięcioleci, nasilonej w wyniku dynamicznego wzrostu sektora e-commerce. 

Transformacja dotychczasowego modelu pociągnęła za sobą reorganizację przestrzeni logistycznych i stworzenie dużych obszarów umożliwiających wielu operatorom centralizację działalności związanej z transportem, magazynowaniem i dystrybucją towarów zarówno dla tranzytu krajowego, jak i międzynarodowego. A wszystko to dla polepszenia wydajności i ograniczenia kosztów.

Rodzaje centrów działalności logistycznej

Mówiąc o centrum logistycznym jako obszarze znajdującym się na terenie miasta, wyróżniamy kilka rodzajów takich obiektów w zależności od rodzaju prowadzonej działalności oraz lokalizacji. W uproszczeniu można je podzielić w następujący sposób: 

• Centrum transportu towarowego – jest to infrastruktura związana z działalnością portową, morską lub żeglugą śródlądową. Podstawową cechą tych obszarów jest doskonałe położenie geograficzne, blisko morza i nowoczesnej sieci komunikacyjnej, aby zapewnić logistykę intermodalną odpowiednio połączoną z transportem powietrznym, morskim lub lądowym.
• Miejskie centrum logistyczne – jest to obiekt umożliwiający prowadzenie szeregu czynności transportowych, logistycznych i dystrybucyjnych. W odróżnieniu od centrum transportu towarowego obiekty te świadczą usługi wyłącznie w zakresie transportu drogowego. Często można je znaleźć w pobliżu miast, ponieważ dostarczają produkty klientom zamieszkującym duże ośrodki miejskie. 
• Centrum logistyczne – nazywane również węzłem logistycznym, jest to epicentrum wszelkiej działalności związanej z transportem, logistyką i dystrybucją towaru przez różnych operatorów. Wyróżniają się ze względu na duże rozmiary i uprzywilejowane położenie. 
• Logistyczne centrum usługowe – mianem tym nazywamy wyspecjalizowane obszary logistyczne oferujące niezbędne elementy do przyspieszenia transportu, magazynowania i wysyłki towaru. Centra te nie obejmują żadnych procesów produkcyjnych, a ograniczają się jedynie do zarządzania towarem od jego przyjęcia do wydania. 
• Strefy przemysłowe – w odróżnieniu od logistycznych centrów usługowych obiekty te mogą posiadać obszar przeznaczony na wewnętrzny przewóz wyprodukowanych wyrobów. 

Centrum logistyczne jako centrum dystrybucyjne

Powszechną praktyką jest również określanie funkcji centrum logistycznego jako pewnego wariantu magazynu (w odróżnieniu od strefy działalności logistycznej obejmującej różne firmy w mieście, jak wyjaśniono powyżej). W takim znaczeniu centrum logistyczne czy dystrybucyjne oznacza przestrzeń, w której magazynowane są produkty, przygotowywane są zamówienia, a następnie organizowana jest ich wysyłka w celu dystrybucji, zarówno do hurtowni, jak i do sprzedawców detalicznych. W takim miejscu prowadzone są różne czynności związane z łańcuchem logistycznym: przyjęcie, transport wewnętrzny, magazynowanie, przygotowywanie i dystrybucja towaru.

Aby móc wykonywać wszystkie te operacje, centra logistyczne wymagają optymalizacji przestrzeni, która dodatkowo powinna być zaprojektowania w sposób zapewniający harmonijną współpracę wszystkich stref: magazynowania, kompletacji, załadunku i rozładunku, a nawet części biurowej. Warto podkreślić, że centra logistyczne wykorzystują najnowsze technologie w postaci automatycznych rozwiązań magazynowych i zautomatyzowanych urządzeń przeładunkowych, a także kompleksowych systemów logistycznych umożliwiających codzienne monitorowanie tysięcy artykułów w czasie rzeczywistym. 

Wydajne centrum logistyczne stanowi nieocenioną wartość w łańcuchu dostaw. Do określenia rodzaju centrum logistycznego oraz jego stopnia konkurencyjności mogą posłużyć trzy aspekty: 

• Rozmiar – im większa powierzchnia centrum logistycznego, tym większa pojemność magazynu i tym bardziej złożony wewnętrzny transport towaru. Optymalnym rozwiązaniem jest osiągnięcie równowagi między ilością dostępnej przestrzeni i niezbędną pojemnością magazynową. 
• Układ przestrzenny – w celu prowadzenia poszczególnych operacji centra logistyczne posiadają jeden lub wiele systemów magazynowych, urządzeń przeładunkowych do obsługi magazynu, doków załadunkowych i pomieszczeń biurowych. Układ tych elementów należy zoptymalizować w możliwie największym zakresie  i zapewnić ich jak największą elastyczność, aby móc dynamicznie reagować na pojawiające się potrzeby. 
• Lokalizacja – lokalizacja centrum logistycznego ma wpływ nie tylko na aspekt konstrukcyjny, ale przede wszystkim –­ strategiczny. Położenie obiektu zależy od czterech podstawowych czynników: rodzaju magazynowanego produktu, kosztów infrastruktury, zapotrzebowania na oferowany asortyment oraz bliskości konkurencji.

Funkcje centrum logistycznego

Zadaniem centrum logistycznego rozumianego jako pojedynczy obiekt jest magazynowanie, przygotowywanie i dystrybucja produktów przeznaczonych do sprzedaży detalicznej i hurtowej w efektywny sposób w celu zwiększenia wydajności łańcucha dostaw. 

Czynności centrum logistycznego dalece wykraczają poza samo składowanie towaru, ponieważ obiekt ten bezpośrednio uczestniczy w realizacji procesów łańcucha logistycznego: 

• Przyjęcia towaru – obiekt codziennie odbiera towar przywożony z zakładów produkcyjnych lub od innych dostawców. Prawidłowa organizacja strefy wyładunku ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia wydajności centrum logistycznego.
• Magazynowanie – po kontroli towar jest składowany w odpowiednich systemach magazynowych stosownie do właściwości i poziomu rotacji. 
• Transport wewnętrzny – przepływ towaru powinien przebiegać możliwie jak najsprawniej. Zaprojektowanie optymalnej trasy przejazdu ma zasadnicze znaczenie, aby wewnętrzny system transportowy, zarówno automatyczny, jak i obsługiwany ręcznie, mógł pracować w centrum dystrybucyjnym z zapewnieniem pełnej wydajności. 
• Przygotowywanie zamówień – jest to najważniejsza, a zarazem najbardziej złożona operacja centrum logistycznego. Optymalizacja tras kompletacji pozwala na zwiększenie produktywności i ograniczenie kosztów ponoszonych przez firmę.
• Zarządzanie zapasami – informacje na temat wszystkich magazynowych zapasów uzyskiwane w czasie rzeczywistym odgrywają kluczową rolę, umożliwiając uniknięcie błędów mogących mieć wpływ na funkcjonowanie obiektu. 
• Wysyłka – zamówienia są przekazywane do klientów detalicznych oraz hurtowników.

Różnica między magazynem a centrum logistycznym

Czynności centrum logistycznego dalece wykraczają poza samo składowanie towaru, ponieważ obiekt ten bezpośrednio uczestniczy w realizacji procesów łańcucha logistycznego. 

Początkowo różnica była stosunkowo niewielka, ponieważ oba te obiekty służyły do tego samego celu – magazynowania jak największych ilości towaru. Z biegiem czasu przeważająca większość magazynów przekształciła się w centra logistyczne, ponieważ odbywa się w nich nie tylko składowanie produktów. Biorą one również udział we wszystkich czynnościach związanych z łańcuchem logistycznym.

W związku z tym centra logistyczne posiadają wszelkie niezbędne elementy do kontroli zapasów, przygotowywania i pakowania zamówień, transportu wewnętrznego i dystrybucji towaru. Znajdują się w nich również pomieszczenia biurowe, w których sprawowany jest nadzór nad prawidłową realizacją wszystkich tych czynności.  

W ujęciu ogólnym można powiedzieć, że dzisiejsze centra logistyczne są owocem ewolucji tradycyjnych magazynów – wykonują więcej operacji, są sprawniejsze i biorą większy udział w łańcuchu dostaw. 

Centra logistyczne 4.0

Mając na uwadze coraz większe zainteresowanie technologiami Big Data oraz internetem rzeczy (IoT), łańcuch dostaw przeżywa prawdziwą rewolucję. Logistyka 4.0 to już rzeczywistość, w związku z czym coraz częściej mówi się również o centrach logistycznych 4.0. 

Dziś centrum logistyczne jako obiekt magazynowy składuje minimalną ilość produktów, na które istnieje wysoki popyt, zapewniając błyskawiczną obsługę. W celu zwiększenia efektywności i utrzymania konkurencyjnej pozycji na rynku wiele firm decyduje się na wdrożenie technologii najnowszej generacji w swoich obiektach. 

Centra logistyczne 4.0 funkcjonują nie tylko w oparciu o cyfryzację procesów, ale również między innymi nieustanne przepływy informacji, analizy danych i inteligentną kontrolę urządzeń. Obiekty te są wyposażone w systemy komputerowe monitorujące miliony artykułów w czasie rzeczywistym, a także automatyczne systemy magazynowe i urządzenia transportowe, w których czynności logistyczne przebiegają w sposób zautomatyzowany. 

Wdrażanie nowoczesnej technologii jest również coraz bardziej popularne w centrach logistycznych rozumianych jako strefy działalności. W świetle wysokiego natężenia przepływów  towarów automatyzacja staje się warunkiem niezbędnym do osiągnięcia wysoce pożądanej konkurencyjności. W ostatecznym rozrachunku, zarówno strefy działalności logistycznej, jak i centra dystrybucyjne mają jeden wyraźny cel: wyjść naprzeciw zmianom popytu i zaspokoić nowe potrzeby klientów w możliwie krótkim czasie.