Przestrzenie danych w logistyce miejskiej

SARA SÁNCHEZ
Badaczka w Zaragoza Logistics Center (Hiszpania)

Logistyka miejska odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu zrównoważonych i przyjaznych do życia miast. Dlatego niezbędne jest zaprojektowanie modelu logistycznego przyjaznego dla środowiska i wykorzystującego innowacje w zakresie dystrybucji towarów w miastach, który wpisywałby się w nowoczesne tendencje rozwoju miast.¹ Logistyka w miastach stanowi wyzwanie głównie ze względu na nacisk na ograniczenie natężenia ruchu, hałasu, a przede wszystkim emisji gazów cieplarnianych. Elementem strategii poprawy jakości życia w miastach jest cyfryzacja transportu. Cyfrowa mobilność bowiem pozwala przejść na bardziej wydajne systemy transportowe.²

W ostatnich latach cyfryzacja miast jest postrzegana jako rozwiązanie, które zwiększa wydajność i efektywność systemów transportowych i energetycznych, wspierając inicjatywy z zakresu dekarbonizacji.³ Cyfryzacja niesie znaczne korzyści dla łańcucha dostaw, takie jak lepszy dostęp do informacji, optymalizacja procesów, gromadzenie danych w czasie rzeczywistym, bardziej racjonalne zarządzanie zapasami oraz większa przejrzystość.⁴

Cyfryzacja wiąże się z wykorzystaniem różnych technologii i platform, które służą do przechowywania, organizowania i zarządzania dużymi ilościami danych. Platformy te, znane jako przestrzenie danych (ang. data spaces), ułatwiają dostępność informacji przy jednoczesnym zapewnieniu kontroli nad ich wykorzystywaniem i poszanowania prywatności ich właścicieli.

Przestrzenie danych jako strategiczne aktywa organizacji

Przestrzeń danych to ekosystem, w którym uczestnicy dobrowolnie i bezpiecznie dzielą się informacjami, stosując wspólne mechanizmy zarządzania, organizacyjne, regulacyjne i techniczne. Model wymiany peer-to-peer zapewnia uczestnikom zaufanie i suwerenność w zakresie danych. W przestrzeni danych każdy użytkownik zachowuje kontrolę nad swoimi danymi, określając zasady i warunki, na jakich inni mogą z nich korzystać.

Według europejskiej strategii na rzecz inteligentnej i zrównoważonej mobilności dane stanowią kluczowy zasób. Unia Europejska promuje przestrzenie danych, co ma pozytywny wpływ na ten sektor, zapewniając bardziej funkcjonalny, bezpieczny i ekologiczny system transportu.

Przestrzenie danych w logistyce miejskiej

W kontekście logistyki miejskiej przestrzeń danych to środowisko cyfrowe, w którym przechowuje się informacje istotne dla operacji logistycznych i tymi informacjami zarządza. Zastosowanie technologii cyfrowych poprawia efektywność i widoczność informacji, a kilka europejskich projektów wykorzystuje przestrzenie danych w tym obszarze.

Jednym z takich projektów jest DISCO, czyli oparty na danych, zintegrowany, zsynchronizowany, oparty na współpracy i zoptymalizowany model transportu towaru w miastach. Ma on na celu stworzenie nowej generacji logistyki miejskiej poprzez wymianę danych w europejskich laboratoriach innowacji cyfrowych.

Nadrzędnym celem projektu DISCO jest dekarbonizacja miast poprzez zapewnienie odpowiednich ram i narzędzi oraz zmianę paradygmatu logistyki i planowania przestrzennego dzięki podejściu opartemu na fizycznym internecie (ang. Physical Internet). Optymalizacja przestrzeni polega na włączeniu miejskiego transportu towarów do sieci ─ opartej na wydajnie działającym internecie fizycznym, który obejmuje niewykorzystane grunty i budynki oraz wykorzystuje infrastrukturę stacjonarną i mobilną w oparciu o popyt. Pomagają w tym cztery kluczowe działania:

• zwiększenie widoczności end-to-end łańcucha dostaw;
• stworzenie wspólnego ekosystemu „chmury” miejskiej, który zapewnia niezawodność i ochronę danych;
• wspieranie miast w planowaniu i wdrażaniu zrównoważonej logistyki miejskiej;
• przyspieszenie wdrażania i powielania modeli biznesowych opartych na zasadach partycypacyjnych.

Realizacja projektu DISCO

W celu wdrożenia projektu DISCO przestrzenie danych miejskiego transportu towarów uzupełniają zestaw metamodeli, wprowadzając semantyczną interoperacyjność w wielopoziomowych systemach zarządzania danymi. W skoordynowanej wymianie wykorzystywane są źródła komercyjne, prywatne i otwarte.

Oto pięć modeli DISCO-X, które tworzą wspomniany zestaw metamodeli:

• DISCOCURB. Mieszane użytkowanie i dynamiczne zarządzanie przestrzenią uliczną, czyli inteligentne i elastyczne wykorzystywanie chodników, np. jako miejsc rozładunku/załadunku lub miejsc parkingowych. Korzysta z zaawansowanej analityki i cyfrowych bliźniaków.
• DISCOPROXI. Automaty paczkowe i punkty odbioru zamówień natychmiastowych i wielokanałowych, mające na celu optymalizację zarówno odbiorów, jak i dostaw poprzez wykorzystanie małych centrów logistycznych i nisko- lub zeroemisyjnych pojazdów, takich jak rowery towarowe.
• DISCOESTATE. Tymczasowe wykorzystywanie jako miejskich centrów konsolidacyjnych powierzchni budynków i innych obiektów, które nie są wykorzystywane na co dzień, np. centrów targowo-wystawienniczych.
• DISCOBAY. Multimodalne platformy lub centra dystrybucyjne, np. kolejowe lub śródlądowe, umożliwiające ekologiczne dostawy na ostatniej mili w celu zminimalizowania śladu węglowego.
• DISCOLLECTION. Zaawansowane metody gromadzenia danych w czasie rzeczywistym, umożliwiające dynamiczne i zintegrowane zarządzanie trasami.

DISCO działa horyzontalnie i w koordynacji z miastami, które uczą się od siebie nawzajem i mogą porównywać swoje problemy. Niektóre miasta, takie jak Kopenhaga, Gandawa, Saloniki oraz Helsinki, już wdrożyły przestrzenie danych w swojej logistyce miejskiej. Inne, na przykład Padwa, Barcelona, Walencja i Saragossa, idą za ich przykładem.

Kopenhaga: współdzielone obiekty logistyczne

Stolica Danii korzysta z otwartych, współdzielonych obiektów logistycznych, takich jak miejskie mikrocentra i centra konsolidacyjne, zbierając w tym celu w czasie rzeczywistym dane od dostawców usług logistycznych. Miasto pracuje nad innowacyjnym narzędziem do dynamicznego zarządzania przestrzenią miejską i jej planowania, które ma za zadanie ułatwić efektywne i elastyczne wykorzystanie chodników. Opracowuje również nowy model zrównoważonego biznesu w postaci otwartego miejskiego centrum konsolidacyjnego wykorzystujący inteligentny transport towarów.

Gandawa: zrównoważona logistyka ostatniej mili

Belgijskie miasto wspiera współpracę publiczno-prywatną w celu zapewnienia dynamicznej, zautomatyzowanej komunikacji i promowania bezemisyjnych dostaw na ostatniej mili. Prowadzi działania w zakresie unowocześniania i doskonalenia dynamicznej kontroli dostępu (DAC), która optymalizuje komunikację w celu zapewnienia zrównoważonych tras dla pojazdów transportowych. Na przykład umożliwiane jest wyładowanie towaru w określonych centrach, a także są wdrażane optymalne, przyjazne dla środowiska trasy i metody dostaw, np. z wykorzystaniem rowerów towarowych barek rzecznych.

Saloniki: centra logistyczne w niewykorzystanych obiektach

Saloniki proponują wielofunkcyjne wykorzystanie jako centrów logistycznych budynków, które nie są wykorzystywane na co dzień. Inicjatywa jest oparta na inteligentnym gromadzeniu danych za pomocą czujników przydrożnych, które wykrywają przepływy towarów i niskoemisyjny transport towarowy. Greckie miasto opracowuje innowacyjne modele biznesowe i usługi oraz planuje wzbogacić swoją platformę WareM&O (Warehouse as a Service) o technologię blockchain. Platforma wykorzystuje już algorytm uczciwych cen w celu ułatwienia zawierania umów w ramach WaaS.

Ponadto miasto pracuje nad wielofunkcyjnym wykorzystaniem budynków strategicznie zlokalizowanych w centrum targowo-wystawienniczym TIF HELEXPO jako centrum logistycznego ─ gdy nie odbywają się w nim żadne wydarzenia ─ w celu zapewnienia współdzielonych obiektów logistycznych oraz ich optymalizacji za pomocą inteligentnych narzędzi i przyjaznych dla środowiska rozwiązań z zakresu logistyki ostatniej mili.

Helsinki: strefy niskoemisyjne

W stolicy Finlandii powstają mikrohuby i małe wielofunkcyjne centra logistyczne o elastycznym zastosowaniu. Sprzyjają one bezemisyjnemu transportowi towarowemu. Wdrażany jest system dynamicznego zarządzania chodnikami, który umożliwia elastyczne korzystanie z miejsc rozładunku/załadunku i miejsc parkingowych.

Miasto opracowuje również nowy model biznesowy, ułatwiający firmom korzystanie z sieci wielofunkcyjnych mikrohubów, które powstaną w niewykorzystanych miejscach miasta. Tego rodzaju obiekty przyniosą korzyści lokalnej gospodarce i mieszkańcom, którzy będą mogli korzystać w nich ze współdzielonych elektrycznych hulajnóg i rowerów, stacji ładowania, usług serwisu i przechowywania tych pojazdów oraz automatów paczkowych. Włodarze Helsinek spodziewają się, że wyniki projektu pilotażowego będą obiecujące: zmniejszy się zanieczyszczenie powietrza, jakie generuje logistyka ostatniej mili, i poprawi się jakość jej usług.

Inne miasta, które stawiają na zieloną ostatnią milę

W Hiszpanii Barcelona, Walencja i Saragossa wdrażają w logistyce ostatniej mili lokalnego handlu sieć B2C i B2B wykorzystującą modelowanie predykcyjne oraz obejmującą mikrohuby tworzone w niewykorzystanych obszarach i transport za pomocą pojazdów bezemisyjnych.

• Barcelona. Opracowuje innowacyjny proces zarządzania miejscami parkingowymi, polegający na przydzielaniu miejsc na określony czas w oparciu o wielkość pojazdów. Stosuje również dynamiczne modele w zakresie załadunku i rozładunku towarów oraz zaawansowane rozwiązania do analizy danych wspierające wydajne rozwiązania logistyczne, co pozwala zoptymalizować przepływ towaru w mieście za pomocą inteligentnych czujników zainstalowanych w miejscach załadunku i rozładunku w celu gromadzenia danych w czasie rzeczywistym.
• Walencja. Bada korzyści, jakie mogą przynieść mikrohuby tworzone w niewykorzystanych obszarach miasta do obsługi sektora B2B/B2C działające w połączeniu z ujednoliconymi flotami w 100% elektrycznych i bezemisyjnych pojazdów. Ponadto miasto lokalizuje niewykorzystane obszary w celu ich przeznaczenia na centra konsolidacyjne.
• Saragossa. Wprowadza model współpracy między operatorem ostatniej mili a magistratem w celu znalezienia niewykorzystanej przestrzeni i utworzenia na niej mikrohuba logistycznego wyposażonego w punkty ładowania pojazdów elektrycznych. Wdraża również innowacyjne rozwiązania cyfrowe intensywnie wykorzystujące dane w celu wprowadzenia usług logistycznych opartych na danych, aby wspierać lokalne inicjatywy i zrównoważony transport towarów.

Te trzy hiszpańskie miasta promują zaawansowane modele biznesowe, tworząc nowe wzorce logistyki miejskiej, które wykorzystują przestrzeń centrum i przedmieść oraz inteligentne rozwiązania B2C i B2B. Modele te umożliwiają tworzenie mapy niewykorzystanych obszarów miasta w celu ich udostępniania just in time, co sprzyja współpracy lokalnych przedsiębiorstw, a jednocześnie angażuje mieszkańców. Pokazuje to, w jaki sposób niewykorzystane nieruchomości publiczne i prywatne mogą funkcjonować jako centra konsolidacyjne i pomagać w tworzeniu nowych modeli gospodarczych.

Przestrzenie danych to droga w kierunku połączonej logistyki, w której wszystkie zainteresowane strony mogą wymieniać informacje w bezpieczny i niezawodny sposób. Projekt DISCO jest tego przykładem i wyznacza nową ścieżkę, na której będą powstawać projekty logistyczne przyszłości.

Doktor Sara Sánchez jest badaczką w Międzynarodowym Programie Logistycznym MIT Saragossa. Część swojej kariery zawodowej rozwijała w Aragońskim Instytucie Badań Inżynieryjnych (I3A) jako inżynier ds. badań nad zrównoważoną mobilnością. Posiada również bogate doświadczenie w pracy dla międzynarodowych firm transportowych i logistycznych, gdzie realizowała strategiczne projekty i wdrożenia zarówno w Hiszpanii, jak i za granicą.

Przypisy

1. He, Zhangyuan, and Hans-Dietrich Haasis. 2020. A Theoretical Research Framework of Future Sustainable Urban Freight Transport for Smart Cities. Sustainability 12 (5): 1975.
2. Noussan, Michel, Manfred Hafner, and Simone Tagliapietra. 2020. The Future of Transport between Digitalization and Decarbonization. SpringerBriefs in Energy. Cham: Springer International Publishing.
3. Canzler, Weert, and Andreas Knie. 2016. Mobility in the Age of Digital Modernity: Why the Private Car Is Losing Its Significance, Intermodal Transport Is Winning and Why Digitalisation Is the Key. Applied Mobilities 1 (1): 56–67.
4. Bigliardi, Barbara, Serena Filippelli, Alberto Petroni, and Leonardo Tagliente. 2022. The Digitalization of Supply Chain: A Review. Procedia Computer Science 200: 1806–15.
5. Laborda, Josep, Eglantina Dani, Luke Bates, Jim Ahtes, and Rizkallah Touma. Unlocking the Future of Mobility with European Data Spaces. EIT Urban Mobility, Factual Consulting, I2CAT Foundation. November 7, 2023.
6. DISCO - Upscaling a New Generation of Urban Logistics. n.d. DISCO.