Praca
TERESA DE LA CRUZ
Menadżerka Projektów w Zaragoza Logistics Center
W ciągu ostatnich trzydziestu lat w logistyce nastąpił szereg zmian, które doprowadziły do jej bezprecedensowego przeobrażenia. Z dziedziny pełniącej rolę czysto służebną wobec handlu czy produkcji logistyka stała się obszarem, który zyskał nie tylko niezależność, ale wręcz strategiczne znaczenie, a o jej rosnącym statusie świadczy choćby fakt, iż w wielu organizacjach w strukturach kadry kierowniczej pojawiła się nowa funkcja: Chief Supply Chain Officer (CSCO – dyrektor ds. łańcucha dostaw). Cyfryzacja odegrała kluczową rolę w tym procesie przeobrażenia logistyki, które jest konsekwencją przejścia od trzeciej do czwartej rewolucji przemysłowej.
Źródło: Christoph Roser, AllAboutLean.com, licencja CC-BY-SA 4.0.
Logistyka 4.0, znana również pod anglojęzycznym pojęciem disruptive logistics, które w polskiej literaturze jest tłumaczone jako przełomowa, rewolucyjna lub nawet wywrotowa logistyka, sprawiła, że transformacja cyfrowa stała się powszechną praktyką, rewolucjonizując wiele sektorów przemysłu. Zastosowanie technologii przełomowych spowodowało skokowy rozwój w takich dziedzinach jak informatyka, komunikacja, łączność i analityka. Rezultatem tego postępu są m.in. piąta generacja technologii mobilnej (5G), przemysłowy internet rzeczy (IIoT), sztuczna inteligencja (AI), uczenie maszynowe, analityka predykcyjna oraz przetwarzanie w chmurze.
Znaczenie logistyki i łańcucha dostaw w przemyśle 4.0 jest widoczne w koncepcji fizycznego internetu, ogólnoświatowej sieci transportu towarów, która działałaby na zasadzie podobnej jak internet. Paradygmat ten został opracowany w celu stworzenia globalnego systemu logistycznego, który umożliwiałby obsługę, magazynowanie i transport towarów w sposób zrównoważony i efektywny. Aby możliwe było osiągnięcie tego celu, fizyczny internet wymaga wyższego stopnia zaawansowania wzajemnych połączeń oraz współdziałania na poziomie fizycznym, informacyjnym i operacyjnym. Naśladując zasadę działania cyfrowego internetu, fizyczny internet miałby postać sieci wzajemnie połączonych terminali intermodalnych, pomiędzy którymi transport odbywałby się z wykorzystaniem jednolitych protokołów i standardów współpracy oraz inteligentnych, modułowych i znormalizowanych opakowań.
Dziś łańcuchy dostaw stoją przed bezprecedensowymi wyzwaniami. Fizyczny internet pozwoliłby firmom zwiększyć sprzedaż, obniżyć koszty, poprawić obsługę klienta, podejmować decyzje w czasie rzeczywistym oraz zarządzać procesami bardziej efektywnie, elastycznie i spójnie. Najnowsze trendy w zakresie technologii cyfrowych mają niezaprzeczalny wpływ na logistykę, ponieważ zmniejszają zależność od procesów wykonywanych ręcznie, a w związku z tym obarczonych ryzykiem błędu.
Przyspieszenie cyfryzacji
W latach 2018 – 2020 gwałtownie wzrosło tempo upowszechniania się nowo powstających technologii. Raport opracowany przez Massachusetts Institute of Technology (MIT) dowodzi, że zainteresowanie technologiami takimi jak sztuczna inteligencja (AI) rośnie bardzo szybko: 62% organizacji biorących udział w badaniu przyznało, że w 2020 roku zwiększyło inwestycje w projekty AI w porównaniu z rokiem poprzednim. Katalizatorem była pandemia, która w wielu firmach przyspieszyła decyzję o transformacji cyfrowej modelu biznesowego w celu przystosowania go do okoliczności.
Z innego badania, przeprowadzonego przez Capgemini Research Institute, wynika, że 68% respondentów uważa, iż pandemia COVID-19 już przyspieszyła lub przyspieszy inicjatywy w zakresie cyfryzacji w ich organizacjach. Wszystkie sektory poczyniły postępy w zakresie zaangażowania w cyfryzację, chociaż wskaźnik powszechności technologii nie jest jednakowy. W 2020 roku handel detaliczny wyprzedził pod tym względem pozostałe sektory: 73% firm, w porównaniu z 37% w 2018 roku, zadeklarowało, że posiada umiejętności cyfrowe niezbędne do cyfryzacji swojego biznesu. Detaliści, którzy dostrzegli wzrost zainteresowania konsumentów zakupami w internecie i wdrożyli proaktywną strategię e-commerce, napędzają ten rozwój cyfryzacji.
Upowszechnianie się nowoczesnych technologii w łańcuchu dostaw
W najbliższej przyszłości wzrośnie wskaźnik powszechności technologii wspierających cyfryzację łańcucha dostaw, a także technologii usprawniających podejmowanie decyzji. Na przykład firma konsultingowa Gartner przewiduje, że do 2026 roku 75% dużych firm wdroży w swojej logistyce wewnętrznej jakiś rodzaj inteligentnych robotów. Roboty te pozwalają zautomatyzować część procesów poprzez uzupełnienie zasobów ludzkich. W porównaniu z bardziej konwencjonalnymi metodami automatyzacji, takimi jak przenośniki pojemnikowe czy wózki samojezdne (AGV), wdrożenie robotów jest szybsze i tańsze.
Tradycyjne łańcuchy dostaw działają według reguł opartych na danych historycznych, natomiast łańcuchy dostaw wykorzystujące technologie cyfrowe działają w czasie rzeczywistym. Od kilkudziesięciu lat firmy modernizują swoje łańcuchy dostaw, inwestując duże kwoty w systemy planowania zasobów przedsiębiorstwa (Enterprise Resource Planning, ERP) w celu poprawienia efektywności i obniżenia kosztów działalności. Systemy te powinny były przygotować organizacje – lub stworzyć podstawy – do zarządzania zakłóceniami w łańcuchu dostaw i ich minimalizowania. Zamiast tego mogły jednak pogłębić problemy związane z tego rodzaju zakłóceniami, ponieważ zostały zaprojektowane dla przedsiębiorstw działających w statycznym otoczeniu6. Istnieją bardziej skuteczne możliwości w zakresie zarządzania zakłóceniami, np. nowe platformy technologiczne, które umożliwiają użytkownikowi dostosowanie łańcucha dostaw poprzez aplikacje wykorzystujące narzędzia takie jak sztuczna inteligencja lub uczenie maszynowe oraz pobierające dane z urządzeń IoT.
Gartner przewiduje, że do 2026 roku 75% dużych firm wdroży w swoich magazynach jakiś rodzaj inteligentnych robotów
Dojrzałość cyfrowa
Transformację cyfrową można zdefiniować jako zespół systemowych procesów niezbędnych do zastosowania technologii cyfrowych. Cyfryzacja wykorzystuje dane, informacje i inteligencję w celu zwiększenia wydajności i zdolności przedsiębiorstw do szybkiego dostosowania się do gwałtownych zmian w ich otoczeniu.
Pojęcie dojrzałości cyfrowej posiada dwa atrybuty. Pierwszy z nich odnosi się do umiejętności cyfrowych, które firmy posiadają, aby realizować inicjatywy technologiczne. Drugi zaś dotyczy umiejętności zarządczych, które napędzają transformację cyfrową, czyli przywództwa, kultury korporacyjnej, zarządzania zmianą oraz ładu korporacyjnego. Firmy z solidnymi umiejętnościami cyfrowymi, którym brakuje umiejętności zarządzania transformacją, nazywane są „fashionistami”, natomiast firmy dysponujące wysokimi umiejętnościami zarządzania transformacją, lecz niedostatecznymi umiejętnościami cyfrowymi określa się mianem „konserwatystów”.
Firmy logistyczne stają przed wieloma wyzwaniami podczas wdrażania innowacji technologicznych: od samej złożoności systemu logistycznego i jego procesów, po deficyt wyspecjalizowanych zasobów, niedostateczną zdolność przyjęcia technologii, opór wobec zmian (zarówno instytucjonalny, jak i indywidualny) oraz brak środków zapewniających bezpieczeństwo i ochronę danych.
Z raportu firmy DHL wynika, że zdecydowana większość pracowników branży logistycznej wierzy w przydatność technologii i opowiada się za zwiększeniem jej wykorzystania w celu wsparcia ich pracy. Chociaż dostrzega się dobrodziejstwa technologii, większość magazynierów i pracowników biurowych odczuwa obawy w obliczu postępów automatyki i sztucznej inteligencji. Kierownicy magazynów uważają jednak, że zmiany będą przebiegać stopniowo i w ciągu najbliższych 30 lat będziemy obserwować coraz więcej ról współpracujących z technologią, a nie konkurujących z nią. Cyfryzacja oferuje szeroki zakres możliwości zatrudnienia dla najbardziej wykwalifikowanych pracowników, jak również dla tych, którzy potrafią dostosować się do zmian i zdobywać nowe umiejętności, jakich będzie wymagał rynek. Pracownicy o słabszych umiejętnościach będą musieli włączyć się do procesu cyfryzacji i podnieść swoje kwalifikacje.
Wyzwania związane z wdrażaniem technologii dotyczą nie tylko szeregowych pracowników, ale także kierownictwa magazynu, które musi radzić sobie z niedostatecznymi umiejętnościami i koniecznością wspierania operatorów w dostosowywaniu się do nowych procesów produkcji i świadczenia usług.
Czynniki sukcesu w transformacji cyfrowej
Główne czynniki sukcesu w transformacji cyfrowej to przywództwo, kultura organizacyjna sprzyjająca transformacji, zaangażowanie pracowników i partnerów w proces cyfryzacji oraz współpraca zespołów operacyjnych i IT w realizacji wspólnej wizji i wspólnych celów. Odpowiednie przywództwo to kluczowy aspekt, który może wzmocnić pozostałe czynniki sukcesu. W tym kontekście liderzy są postrzegani jako organizatorzy i koordynatorzy zmian, potrafiący inspirować i motywować ludzi do odgrywania aktywnej roli w procesie cyfrowej transformacji.
W szerszym kontekście transformacja cyfrowa może być wspierana przez pionierskie, dobrze zdefiniowane i wymierne inicjatywy stanowiące siłę napędową dla dodatkowych projektów o podobnym charakterze. Aby te inicjatywy mogły się urzeczywistnić, firmy muszą promować projekty niosące potencjalne korzyści i obarczone niewysokim ryzykiem, które zapewnią wsparcie ze strony interesariuszy. Dotyczy to przedsiębiorstw produkcyjnych uczestniczących w projektach w zakresie badań naukowych i innowacji finansowanych przez Unię Europejską. Na przykład w ramach projektu PLANET badane są nowe sposoby koordynowania złożonych łańcuchów dostaw z zastosowaniem multimodalnych korytarzy, w których uczestniczą podmioty publiczne i prywatne. W ramach projektu powstały trzy Living Labs (ośrodki testowe, w których użytkownicy mogą współtworzyć innowacje), wdrażające technologie i koncepcje z zakresu fizycznego internetu oraz łączące korytarze TEN-T (Transeuropejskiej Sieci Transportowej) z Chinami za pośrednictwem szlaków morskich i kolejowych. PLANET dąży m.in. do poprawy zdolności prognozowania, planowania i trasowania w celu zminimalizowania kosztów operacyjnych, emisji CO2 i zakłóceń w łańcuchu dostaw. W ramach tego projektu bada się również, co zrobić, aby szybciej podejmować wspólne decyzje i zwiększyć widoczność end-to-end w łańcuchu dostaw.
Cyfryzacja źródłem przewagi konkurencyjnej
Firmy korzystają z nowych trendów technologicznych, aby usprawnić procesy i zwiększyć swoją konkurencyjność. Liderzy sektora produkcyjnego mają świadomość, że technologie, zarówno nowe, jak i już ugruntowane, stanowią ważne źródło przewagi konkurencyjnej. W istocie najbardziej zaawansowane cyfrowo firmy znacznie przewyższają swoich konkurentów pod względem wyników finansowych. Organizacje, które zmodernizują swoje systemy i zastosują nowe rozwiązania technologiczne w swoich procesach, będą lepiej przygotowane do zmian, jakie niesie przyszłość.
W tak zmieniającym się środowisku ogromne znaczenie dla sprostania nowym wyzwaniom mają również programy kształcenia. Skuteczna transformacja cyfrowa postrzega technologię jako środek, a nie cel i opiera się na strategii dostosowanej do dojrzałości cyfrowej wdrażającej ją organizacji.
Dr Teresa de la Cruz zarządza projektami w instytucie naukowo-badawczym Zaragoza Logistics Center. Zajmuje się takimi zagadnieniami jak mobilność miejska, zrównoważony rozwój łańcucha dostaw oraz systemy transportowe.
Przypisy
- Supply Chain 4.0 – the Next-Generation Digital Supply Chain | McKinsey. www.mckinsey.com. 27 October 2016.
- Maslarić, Marinko, Svetlana Nikoličić and Dejan Mirčetić. 2016. Logistics Response to the Industry 4.0: The Physical Internet. Open Engineering 6 (1).
- Milenkovic, Milos. 2022. Physical Internet: Disruptive Innovation for a Sustainable Supply Chain. Mecalux.
- Crummenerl, Claudia, et al. Digital Mastery – How Organizations Have Progressed in Their Digital Transformations over the Past Two Years. 2021. Capgemini. Paris: Capgemini Research Institute.
- Hippold, Sarah. Gartner Predicts the Future of Supply Chain Technology. Gartner. 20 April 2022.
- Why Legacy Tech Is the Biggest Hurdle to Digital Supply Chain Transformation - SPONSOR CONTENT from GEP. Harvard Business Review. 26 May 2022.
- Fernández-Villacañas Marín, Manuel Antonio. 2022. The New Concept of Disruptive Logistics: Global Sustainable Logistics 4.0 in a Future Post-New World Economic Order. In Handbook of Research on Emerging Business Models and the New World Economic Order, 99–124. IGI Global.
- Future of Work in Logistics. Dhl.com. 2020.
- Mandl, Irene. Employment Impact of Digitalisation. Eurofound. 15 December 2021.
- Home. PLANET Project.
- Westerman, George, Tannou, Maël, Bonnet, Didier, Ferraris, Patrick and McAfee, Andrew. 2012. The Digital Advantage: How Digital Leaders Outperform their Peers in Every Industry. Paris & Cambridge, Massachusetts.